De Italiaans-Amerikaanse acteur Vincent Gardenia, beroemd om zijn komische rollen, had zijn eigen benadering van acteren: hij was geïnteresseerd in het bestuderen van het gedrag van mensen op straat. "Je moet de waarheid spelen", zei hij in 1974 tegen een interviewer van de New York Times. "Een acteur moet observeren en een bewaarplaats zijn, als iets je raakt, zal het voor altijd bij je blijven."
Of het nu Frank Lorenzo is, de liberale buurman van Archie Bunker in de tv-serie All in the Family, of de verdorven vader van Cher in Enchanted by the Moon, Vincent Gardenia, een Italiaans-Amerikaanse acteur, is altijd herkenbaar geweest op het podium en op het scherm, beroemd in zijn werk voor afbeeldingen van cholerische en geërgerde personages en op het scherm te zien zijn voor zijn komische vertolking van New Yorkers. Hij verscheen vaak op Broadway in toneelstukken, maar zelden in muzikale producties, met uitzondering van zijn hoofdrol als Alfred Rossi in The Ballroom (1978).
Van het Italiaanse bedrijf tot Broadway
Geboren als Vincenzo Sconamillo, werd Vincent Gardenia geboren in 1920 in Napels, Italië. Hij en zijn gezin verhuisden naar de Verenigde Staten toen hij twee was en vestigden zich in Brooklyn, New York. Op de nieuwe locatie richtte Gardenia's vader, een acteur en manager, een kleine toneelgroep op, die in het Italiaans optreedt en gespecialiseerd is in melodrama's met verhalen over kinderen die in de problemen komen, weglopen en vervolgens terugkeren om vergeving te vragen. Vincent Gardenia, die de professionele naam van zijn vader, Gennaro Gardenia Sconamillo, aannam, begon op vijfjarige leeftijd in dit gezelschap te spelen en bleef tot 1960 werken voor het Italiaanse bedrijf van zijn vader.
Tegen die tijd begon hij echter al naam te maken in het Engelstalige drama. Gardenia sprak voor het eerst Engels op het podium in 1955 als piraat in het Broadway-toneelstuk Once Upon a Time in april. Het jaar daarop verscheen hij als Piggy in The Man with the Golden Hand en verhuisde al snel naar Broadway, met in de hoofdrol The Visit (1958), Cold Wind and Heat en The Wall (1960). Sinds het midden van de jaren vijftig heeft Gardenia een breed scala aan rollen gespeeld in de New Yorkse scene, maar hij is vooral bekend om zijn komische optredens in Neil Simon's toneelstukken God's Favorite (1974), California Suite (1976) en Prisoner II. avenue (1971).
In 1961 speelde Gardenia Sergeant Manzoni in The Daughter of Silence, over een mysterieuze moord in Toscane. Met zijn verwilderde gezicht en vierkante kaak was Gardenia zeer geschikt voor de rol van politieagent, en hij zal in verschillende volgende producties politieagent spelen. Ook in de jaren zestig begon Gardenia te verschijnen in film en televisie: Murder (1960), King of Billiards (1961), View from the Bridge (1962) en Rat Patrol (1967).
En gelach en zonde
De jaren zeventig brachten Gardenia naar meer podium- en schermfaam. Hij speelde Mr. Newquist in de zwarte komedie Little Murders (1971). Twee jaar later werd hij genomineerd voor een Academy Award voor Beste Mannelijke Bijrol in het honkbaldrama Beat the Drum Slowly (1973), waarin hij een Nederlandse honkbalmanager speelde. Ook tijdens deze periode neemt hij deel aan de populaire televisiekomedie "All in the Family" in het seizoen 1973-74. Op Broadway begon hij Second Avenue Prisoner (1971) te spelen, waarin ook Peter Falk en Lee Grant te zien waren. Voor zijn werk ontving Gardenia de Tony Award voor Beste Acteur in een Prestatie. Tijdens de prijsuitreiking bracht hij hulde aan het toneelgezelschap van zijn vader met een toespraak in het Italiaans. Later werk in de jaren 1970 Simon-komedies omvatten rollen in God Beloved en California Suite. Hij speelde ook in Sly Fox, de 1976 aanpassing van Ben Johnson's cynische komedie Volpone.
Gardenia's enige optreden in een Broadway-musical was zijn hoofdrol in Ballroom met Dorothy Loudon (1978). Met een boek van Jerome Kaas, muziek van Billy Goldenberg en teksten van Alan en Marilyn Bergman, vertelt The Ballroom het verhaal van Ve Asher, een weduwe, en haar romantische dromen van Alfred Rossi, de man die ze in de balzaal ontmoet. De musical werd genomineerd voor Tony en Drama Desk awards.
Andere films met Gardenia zijn Death Wish, The Little Shop of Horrors en Enchanted by the Moon, waarvoor hij werd genomineerd voor een Academy Award voor beste mannelijke bijrol. In 1988 was hij vereerd om te worden benoemd tot Grand Marshal van de Columbus Day Parade in New York City. In 1990 ontving Gardenia een Emmy Award voor beste mannelijke bijrol voor de speciale HBO-film Friends of the Year.
Tijdens zijn carrière heeft Vincent Gardenia meer dan honderd rollen gespeeld in film en televisie. En buiten zijn creatieve carrière was hij erehoofd van de medische hulpdiensten in New York.
Vincent Gardenia is twee keer getrouwd geweest. Uit zijn eerste huwelijk (5 april 1949 - 13 mei 1955) heeft hij 3 kinderen, van het tweede (met Betty Williams, 5 augustus 1957 - 15 september 1989) - 6 kinderen.
Speel de waarheid
Vincent Gardenia had zijn eigen benadering van de kunst van het acteren, hij was geïnteresseerd in het bestuderen van het gedrag van mensen op straat. "Je moet de waarheid spelen", zei hij in 1974 tegen een interviewer van de New York Times. Hij speelde de rol van politiedetective in Death Wish en haalde herinneringen op aan de voormalige recherchechef in New York, die vaak op tv te zien was. "Wees en gedraag je als een pakhuis", zei hij. "Als iets je raakt, blijft het bij je."
Vincent Gardenia stierf in 1992 op 72-jarige leeftijd aan een hartaanval in een van de hotels in Philadelphia, waar hij op werkbezoek was. Begraven in Saint-Charles Cemetery in New York naast zijn ouders. De boulevard in Brooklyn, waar hij het grootste deel van zijn leven woonde, werd later naar hem vernoemd - Vincent Gardenia Boulevard.
